ભારતીય માર્ગો પર ચાલતા તમામ મોટર વાહનો મોટર વાહન અધિનિયમ, 1988 મુજબ આર.ટી.ઓ સાથે નોંધાયેલા હોવા જોઈએ અને લાઇસન્સ પ્લેટ (નંબર પ્લેટ) ધરાવતા હોવા જોઈએ. ભારતમાં વિવિધ પ્રકારની નંબર પ્લેટો છે. નોંધણી વગરનું વાહન અધિનિયમના સીધા ઉલ્લંઘનમાં આવે છે જે ભારે દંડને આકર્ષિત કરી શકે છે.
લાઇસન્સ પ્લેટ એ મૂળાક્ષરો અને અંકોનું સંયોજન છે જે નોંધણી નંબર બનાવે છે. લાઇસન્સ પ્લેટ જિલ્લા આર.ટી.ઓ (પ્રાદેશિક પરિવહન કચેરી) દ્વારા જારી કરવામાં આવે છે અને રોશનીની જોગવાઈ સાથે વાહનના આગળ અને પાછળના ભાગમાં મૂકવી જોઈએ. ભારત માટે આંતરરાષ્ટ્રીય નોંધણી કોડ IND છે.
નંબર પ્લેટ પરના પ્રથમ બે અક્ષરો (GJ, MH, HR, GA વગેરે) તે પ્રદેશને સૂચવે છે અથવા રાજ્ય વાહન સાથે નોંધાયેલ છે. નીચેના અંકો જે જિલ્લામાં વાહન નોંધાયેલ છે તે દર્શાવે છે. લાઇસન્સ પ્લેટનો ત્રીજો ભાગ એ સંખ્યાઓનો સમૂહ છે (સામાન્ય રીતે ચાર) જે વાહન માટે અનન્ય છે. 0001, 0786, 1111 જેવા વેનિટી નંબરોને વીઆઇપી નંબરો તરીકે ગણવામાં આવે છે અને પ્રીમિયમ કિંમતે આરટીઓ હરાજીમાં ખરીદી શકાય છે.
હવે વાત કરીએ ભારતમાં વિવિધ પ્રકારની નંબર પ્લેટો વિષે:-
સફેદ નંબર પ્લેટ એ સામાન્ય વાહનોનું પ્રતીક છે. આ વાહનનો વ્યવસાયિક ઉપયોગે થતો નથી. કાળા રંગમાં આ પ્લેટ પર સંખ્યાઓ લખેલી હોય છે. માર્ગ દ્વારા, મોટાભાગના લોકો સરળતાથી અનુમાન કરી શકે છે કે સફેદ રંગ જોયા પછી તે એક વ્યક્તિગત વાહન છે.
જો પીળી પ્લેટ પર કાળી શાહી વડે નંબર લખ્યો હોય, તો આવા વાહનને વેપારી વાહન કહેવામાં આવે છે. આ પ્રકારનો રંગ તમે ટ્રક, ટેક્સી વગેરેમાં જોયો હશે આ પ્રકારનું વાહન મુસાફરો અથવા નૂર વહન માટે વાપરી શકાય છે.
સ્વ-ડ્રાઈવ માટે ભાડા પર ઉપલબ્ધ વાહનોમાં કાળી પૃષ્ઠભૂમિ પર પીળો અક્ષર હોય છે. આ પ્રકારની નંબર પ્લેટો લક્ઝરી હોટલ પરિવહન સાથે પણ લોકપ્રિય છે. આ કારો ડ્રાઈવરે કમર્શિયલ ડ્રાઈવિંગ પરમિટ રાખ્યા વિના વ્યવસાયિક વાહન તરીકે ચલાવી શકે છે.
લશ્કરી વાહનો માટે વિવિધ નંબરિંગ સિસ્ટમનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે. નોંધણી પ્લેટમાં પ્રથમ અથવા બીજા પાત્ર પછી ઉપરનો પોઇન્ટિંગ એરો હોય છે. જેને બ્રોડ એરો તરીકે, ઓળખવામાં આવે છે. એરોને આગળ નીકળતાં અંકો જે વર્ષમાં વાહન ખરીદ્યું હતું તે સૂચવે છે. આગળનો આધાર કોડ છે. ત્યારબાદ સીરીયલ નંબર છે. સીરીયલનંબર પછી સમાપ્ત થતો પત્ર વાહનનો વર્ગ સૂચવે છે.
વાહન પર પ્રદર્શિત થતી ગ્રીન નંબર પ્લેટો સૂચવે છે કે તે શુદ્ધ ઇલેક્ટ્રિક વાહન છે. તે શૂન્ય ઉત્સર્જન સાથેના ઇલેક્ટ્રિક વાહનો માટે ફક્ત ઉપલબ્ધ રહેશે.
વાદળી નંબર પ્લેટ એવા વાહનને આપવામાં આવે છે જેનો ઉપયોગ વિદેશી પ્રતિનિધિઓ / રાજદૂતો દ્વારા કરવામાં આવે છે. સફેદ શાહીથી આ પ્લેટ પર નંબર લખેલ છે. આ પ્લેટ દેશના કોડનો ઉપયોગ કરે છે જે રાજદ્વારીઓ ભારત રાજ્યના કોડને બદલે છે.
લાલનોંધણી પ્લેટ આરટીઓ દ્વારા કાયમી નોંધણી જારી કરવામાં આવે ત્યાં સુધી બ્રાન્ડ નવા વાહન માટે અસ્થાયી નોંધણી તરીકે જારી કરવામાં આવે છે. અસ્થાયી નોંધણી ફક્ત1મહિના માટે માન્ય છે. જો કે, તમામ ભારતીય રાજ્યો અસ્થાયીરૂપે નોંધાયેલા વાહનોને રસ્તાઓ પર ચાલવાની મંજૂરી આપતા નથી.
આ પ્રકારની પ્લેટનો ઉપયોગ ભારતના રાષ્ટ્રપતિ અને વિવિધ રાજ્યોના રાજ્યપાલો માટે થાય છે. આવા વાહનોમાં, લાઈસન્સ નંબરને “ભારતનું ચિન્હ” દ્વારા બદલવામાં આવે છે. અહીં એ જણાવવું મહત્વપૂર્ણ છે કે ભારતના વડાપ્રધાનની કારની નંબર પ્લેટ સામાન્ય માણસની કારની જેમ સફેદ રંગની હોય છે.
આમ આ પ્રકારે ભારતમાં ભિન ભિન વાહનોના ઉપગોય અનુસાર વાહનોને ભિન પ્રકારની નંબર પ્લેટ રાખવમાં આવે છે.
From – Banaskantha Update
